kıyası temsilı ne demek?

1. Temsil tarzında yapılan mukayese.(Diyorsunuz ki: "Sen sözlerde kıyas-ı temsili çok istimal ediyorsun. Halbuki fenn-i mantıkça, kıyas-ı temsili, yakini ifade etmiyor. Mesail-i yakiniyede bürhan-ı mantıki lazımdır. Kıyas-ı temsili, usul-i fıkıh ulemasınca zann-ı galib kafi olan metalibde istimal edilir. Hem de sen, temsilatı bazı hikayeler suretinde zikrediyorsun. Hikaye hayali olur, hakiki olmaz. Vakıa muhalif olur?"Elcevab: İlm-i Mantıkça, çendan "Kıyas-ı temsili, yakin-i kat'i ifade etmiyor." denilmiş. Fakat kıyas-ı temsilinin bir nev'i var ki, mantıkın yakini bürhanından çok kuvvetlidir. Ve mantıkın birinci şeklinin birinci darbından daha yakındır. O kısım da şudur ki: Bir temsil-i cüz'i vasıtasıyla bir hakikat-ı küllinin ucunu gösterip, hükmü o hakikate bina ediyor. O hakikatın kanununu, bir hususi maddede gösteriyor. Ta o hakikat-ı uzma bilinsin ve cüz'i maddeler, ona irca' edilsin. Mesela: "Güneş, nuraniyyet vasıtasıyla, birtek zat iken; her parlak şey'in yanında bulunuyor temsiliyle bir kanun-u hakikat gösteriliyor ki, nur ve nurani için kayıd olamaz. Uzak ve yakın bir olur. Az ve çok müsavi olur. Mekan onu zaptedemez.Hem mesela: "Ağacın meyveleri, yaprakları; bir anda, bir tarzda kolaylıkla ve mükemmel olarak birtek merkezde, bir kanun-u emri ile teşkili ve tasviri" bir temsildir ki, muazzam bir hakikatın ve külli bir kanunun ucunu gösterir. O hakikat ve o hakikatın kanununu gayet kat'i bir surette isbat eder ki, o koca kainat dahi şu ağaç gibi o kanun-u hakikatın ve o sırr-ı Ehadiyyetin bir mazharıdır, bir meydan-ı cevelanıdır.İşte bütün Sözlerdeki kıyasat-ı temsiliyyeler bu çeşittirler ki bürhan-ı kat'i-yi mantıkiden daha kuvvetli, daha yakinidirler. S.) (Osmanlıca'da yazılışı: kıyas-ı temsilî)

kıyası

1. (Kıyasiyye) Benzetme ile olan. (Osmanlıca'da yazılışı: kıyasî)

kıyası akım

1. Man: Neticesiz veya doğru netice vermeyen kıyas. (Osmanlıca'da yazılışı: kıyas-ı akîm)

temsilı

1. Temsile dair ve müteallik. Bir şeyi göz önünde canlandıran. (Osmanlıca'da yazılışı: temsilî)

Türetilmiş Kelimeler (bis)